Braziliýada iň wekilçilikli aýdym-saz resanrlaryndan biri bolan Samba, öz durmuş-medeni traýektoriýasy bilen baglanyşdyrylan baý we çylşyrymly taryhy öz sazlarynda we ritmlerinde ýerine ýetirýär. Afrika, ýerli we Europeanewropa täsirleriniň birleşmeginden dünýä inen samba, ilkinji kontekstinden ýokary bolup, Braziliýanyň ses şahsyýetine öwrüldi, halkara derejesinde haýran galdy we ykrar edildi. Bu makala, sambanyň taryhyndan başlap, milli medeni we sungat mirasy hökmünde häzirki zaman wekilçiligine çenli taryhy öwrenmegi maksat edinýär.
Gelip çykyşlary we täsirleri
Sambanyň gelip çykyşy köp çekeleşikleriň we gözlegleriň temasydyr, ýöne kökleriniň gullaryň getiren Afrika däplerinden gözbaş alandygy giňden tanalýar. “Samba” adalgasy, Angolanyň tans we aýdym-saz reanry bolan “semba” -dan gelip çykan bolsa gerek. Şeýle-de bolsa, bilşimiz ýaly samba haýsydyr bir Afrika däp-dessurynyň gönüden-göni göçürilmegi däl-de, eýsem dürli elementleriň garyndysynyň önümidir.
Afrikanyň dürli künjeklerinden gelen bu gullar Braziliýada ýerli we Europeanewropa täsirleri bilen birleşen dürli aýdym-saz we ritm däplerini getirdiler. Atabaque, tüýdük we aşhana ýaly gurallar Afrikadan gelip çykýar, saz we käbir garmoniki gurluşlar Europeanewropa stilleriniň täsirinde.
Kandomble we Samba de Roda
Sambanyň emele gelmeginde Afro-Braziliýa dini bolan Kandomble möhüm rol oýnady. Dini ritmler we aýdymlar sambanyň irki görnüşlerine, esasanam Bahýanyň “samba de roda” görnüşine girdi. Samba de roda iň gadymy görnüşleriň biri bolup, 2005-nji ýylda UNESKO tarapyndan adamzadyň maddy däl medeni mirasy diýlip yglan edildi.
Depeden Şähere
Samba 20-nji asyryň başynda şäherlerde, esasanam Rio-de-Janeaneýroda meşhurlyga eýe bolup, gara we garyşyk toparlaryň ilkinji samba mekdeplerini gurap başlady. Şeýlelik bilen, bu mekdepler bilim edaralaryndan has köp samba we afro-braziliýa medeniýetini gorap saklaýan we ösdürýän jemgyýetçilik birleşikleri boldy. 1928-nji ýylda ilkinji samba mekdebini Deixa Falar esaslandyrdylar we bu däp dünýä belli Rio Karnawalda ösdi.
Bossa Nowa we aňyrsynda
Samba 50-60-njy ýyllarda samba jaz we nusgawy saz bilen garyşýan reanr Bossa Nowada täze bir söz tapdy. Mundan başga-da, João Gilberto we Antônio Karlos Jobim ýaly hudo .nikler dünýäniň hyýalyny özüne çeken sambanyň bu täze görnüşini halkaralaşdyrdy.
Miras we şahsyýet
Häzirki wagtda samba Braziliýanyň iň uly medeni we çeper miraslaryndan biri hasaplanýar. Diňe aýdym-sazyň bir görnüşi däl, eýsem hekaýalary aýdyp bermegiň, durmuşy bellemegiň we kynçylyklara garşy durmagyň serişdesidir. Afro-Braziliýa köklerinden başlap, milli medeniýetiň şaý-sepleri hökmünde öz ornuna çenli samba, Braziliýa tejribesiniň köplügini we baýlygyny görkezýär.
Sambanyň taryhy, Braziliýanyň taryhyny görkezýän baý we köptaraply gobelen. Ol çetleşdirilen Afro-Braziliýa ritminden ýurduň iň möhüm medeni aňlatmalaryna öwrüldi. Samba aýdymdan başga zat däl; bu dil, hereket, ýaşaýyş durmuşy we ilkinji nobatda Braziliýanyň ruhunyň gowy portretidir.
